W dobie intensywnego rozwoju budownictwa pasywnego i energooszczędnego coraz większą wagę przykłada się do detali konstrukcyjnych, które dotąd uchodziły za mało istotne z punktu widzenia bilansu energetycznego. Jednym z takich detali, które odgrywają ogromne znaczenie, są klamki drzwiowe – elementy, które łączą funkcję użytkową z wpływem na właściwości izolacyjne przegrody. W niniejszym artykule przyjrzymy się, jak konstrukcja klamek i mechanizmów zamykania wpływa na szczelność drzwi zewnętrznych i wewnętrznych oraz jakie rozwiązania stosowane są w budynkach pasywnych i energooszczędnych w celu minimalizacji strat ciepła. Gotowi na dawkę wiedzy? No to zaczynamy!
Element systemu uszczelniającego
Zacznijmy od zupełnych podstaw. Z perspektywy fizyki budowli każda szczelina w przegrodzie zewnętrznej stanowi potencjalne miejsce ucieczki ciepła. Drzwi – a wraz z nimi klamki i mechanizmy ryglujące – są szczególnie narażone na powstawanie mostków termicznych i infiltrację powietrza. W praktyce oznacza to tylko tyle (albo aż), że nowoczesnym budownictwie pasywnym projektuje się drzwi o współczynniku przenikania ciepła Ud ≤ 0,8 W/m²K, co wymaga precyzyjnej integracji wszystkich komponentów, również okuć.
Co za tym idzie? Klamki, które nie zapewniają odpowiedniego docisku skrzydła do ościeżnicy, mogą znacząco obniżać szczelność konstrukcji. W związku z tym stosuje się specjalistyczne zamki wielopunktowe, które rozkładają siłę docisku na całej wysokości skrzydła. Klamki współpracujące z takimi zamkami muszą być projektowane z myślą o zwiększonych siłach operacyjnych oraz trwałości. Cała odpowiedzialność spoczywa na specjalistach!
Wymagania materiałowe i konstrukcyjne w kontekście szczelności
Kolejnymi kluczowymi kwestiami są materiały i konstrukcja. Nie bez znaczenia zatem pozostaje dobór materiałów, z których wykonane są klamki drzwiowe. W budownictwie pasywnym preferuje się rozwiązania o minimalnym przewodnictwie cieplnym – np. klamki z wkładkami z tworzyw sztucznych lub kompozytów. Tego typu komponenty redukują ryzyko kondensacji pary wodnej na powierzchni elementów metalowych, które mogłyby działać jak radiatory zimna.
Ponadto istotna jest konstrukcja samego trzpienia i rozety – niewłaściwie dobrane mogą tworzyć mikroprzerwy między skrzydłem a ościeżnicą, prowadząc do utraty szczelności. Projektanci okuć wysokiej klasy opracowują zatem rozwiązania z podwójnymi uszczelkami lub samopozycjonującymi się elementami montażowymi, które zapobiegają takim zjawiskom.
Energooszczędność a ergonomia użytkowania klamek drzwiowych
Wyżej omówione aspekty w praktyce projektowej oznaczają tyle, że dąży się zatem do równowagi między szczelnością a komfortem użytkowania. Klamki w systemach energooszczędnych często muszą pokonywać większy opór wynikający z docisku skrzydła – dlatego wprowadza się łożyskowane mechanizmy wspomagające ruch lub sprężyny powrotne o zoptymalizowanej charakterystyce siłowej. Wszystko dzieje się po to, żeby oferować możliwie jak najlepsze rozwiązania, gwarantujące nie tylko ergonomię, ale i bezpieczeństwo.
Warto zatem dodać, że równolegle prowadzone są badania nad automatyzacją działania okuć. Elektromechaniczne klamki drzwiowe pozwalają zatem na sterowanie siłą docisku w zależności od warunków środowiskowych (np. wzrostu różnicy ciśnień). Tego typu inteligentne systemy integruje się z automatyką budynkową BMS, co umożliwia dynamiczne zarządzanie szczelnością i wentylacją. Być może dla wielu terminy te są obce i trudne do zrozumienia, ale gwarantujemy, że wszystko dzieje się po to, by oferować jak najlepsze rozwiązania w pełni dobrane do konkretnych modeli, a później pomieszczeń.
Przykłady zastosowań praktycznych w budownictwie pasywnym
Współczesne projekty domów pasywnych, zwłaszcza certyfikowane przez instytuty takie jak PHI Darmstadt, stawiają na sprawdzone rozwiązania. W Niemczech i Skandynawii standardem staje się stosowanie klamek drzwiowych z funkcją „przyciągu” – to znaczy takich, które po przekręceniu klamki automatycznie dociągają skrzydło do uszczelek magnetycznych. Taki mechanizm znacząco redukuje infiltrację zimnego powietrza, jednocześnie poprawiając parametry akustyczne.
W budownictwie wielorodzinnym i komercyjnym natomiast stosuje się systemy, w których klamki współpracują z samozamykaczami progowymi, minimalizując otwartą szczelinę pod skrzydłem. Przykłady z Holandii i Belgii pokazują, że nawet niewielkie zmiany w konstrukcji okuć pozwalają osiągnąć realne oszczędności energetyczne sięgające kilku procent rocznie. Czy możemy liczyć na to w Polsce? Kto wie!
Rola certyfikacji i badań laboratoryjnych
Zarówno klamki drzwiowe, jak i całe systemy drzwiowe, poddawane są rygorystycznym testom. Certyfikaty takie jak ift Rosenheim, Passive House Component lub EN 12207 dotyczą m.in. klasy przepuszczalności powietrza. Wymusza to na producentach precyzyjne projektowanie wszystkich elementów – od konstrukcji trzpienia, po uszczelnienia rozety i technologię montażu.
Na rynku coraz częściej pojawiają się także specjalistyczne zestawy okuć dedykowane do konkretnych standardów energooszczędnych. Takie produkty są coraz częściej wymagane w przetargach publicznych i konkursach architektonicznych. Niewątpliwie takie rozwiązania mogą być dla nas nie tylko odległą przyszłością, ale wkrótce standardem.
Podsumowanie
Omówiliśmy kilka istotnych kwestii, na które nierzadko nie zwracamy uwagi. Klamki drzwiowe, mimo swojej pozornej prostoty, odgrywają istotną rolę w kształtowaniu szczelności i parametrów energetycznych nowoczesnych budynków. Ich konstrukcja, zastosowane materiały oraz integracja z innymi elementami drzwi wpływają bezpośrednio na efektywność cieplną przegrody. W dobie rosnących wymagań w zakresie energooszczędności, projektanci i producenci muszą zwracać szczególną uwagę na ten aspekt – nie tylko z powodów funkcjonalnych, ale również środowiskowych i ekonomicznych.
Warto także pamiętać, że dobrze zaprojektowane klamki to nie tylko wygoda użytkowania, lecz również realny wkład w ograniczenie strat energetycznych budynku. Ich rola będzie rosła wraz z rozwojem technologii i zaostrzeniem przepisów dotyczących efektywności energetycznej w budownictwie.
